رحله ریج المقیم البریطانی فی العراق (کتاب)کتاب «رحله ریج المقیم البریطانی فی العراق»، سفرنامه کلودیوس جیمس ریج جهانگرد انگلیسی است که بخش مربوط به کردستان عراق به قلم بهاءالدین نوری به زبان عربی ترجمه شده است. وی با نگارش خاطرات روزانه‌اش تصویر جدید و روشنی از جغرافیای کردستان و آداب و رسوم مردم آن ارائه نمود که جای آن در بین تحقیقات جغرافیایی خالی بود. ۱ - ساختار کتابکتاب؛ مشتمل بر دو جزء است: در جزء اول ۱۱ فصل از دوازده فصل کتاب و در جزء دوم فصل دوازدهم و شش بخش الحاقی کتاب آمده است. شیوه نگارش نویسنده؛ همانند سفرنامه‌های جهانگردان اروپایی حوادث با ذکر تاریخ سفر به صورت روزانه نگارش شده است. ۲ - گزارش محتواجیمز ریچ از سال ۱۸۲۰ م سفرش را آغاز کرد. وی در ابتدای کتاب می‌نویسد: «برای خلاصی از گرمای شدید تابستانی از تابستان‌های بغداد تصمیم گرفتم، در این سال به دیدن کوه‌های کردستان بروم، زیرا شنیده بودم که هوای آنجا با بغداد اختلاف فاحشی دارد، و نیز اینکه کردستان سرزمینی است که کمتر اروپا آن را می‌شناسد و...» . [۱]
رحلة ريج، تعريب بهاءالدين نورى، ص۲۱.
بخش اعظمی از نوشته‌های ریچ به شرح ملاقات او با شخصیت‌های سیاسی و مذهبی اختصاص یافته است. ریچ در طول سفر بنا داشته که با بزرگان هر منطقه دیدار داشته باشد، لذا با علمای اکراد و از جمله شیخ عبدالقادر گیلانی که طبق گزارش به کفر و زندقه متهم شده بود، دیدار کرده و شرح دیدارهایش را آورده است.او از تجارت مناطق نیز خبر داده است؛ به عنوان مثال از تجارت وسیع سلیمانیه با تبریز ، ارض روم ، همدان ، کرکوک ، موصل و بغداد گزارش کرده است. از همدان روغن ، خشکبار و عسل به سلیمانیه حمل می‌شده است. جایگاه طبقاتی زنان نیز از جمله مباحثی است که نویسنده درباره آن اظهار نظر کرده و مقام زنان کردستان عراق را از زنان ترکیه و ایران برتر می‌داند که با آنها به مساوات برخورد می‌کنند؛ وی معتقد است که با زنان ترکیه همانند برده برخورد می‌شود. در سه بخش الحاقی اول کتاب پاره ای از خاطرات نویسنده ذکر شده است. در الحاقی چهارم سلسله امرای کردستان با ذکر سال و مدت حکومت ذکر شده است. همچنین حوادث متعلق به تاریخ کردستان به ترتیب زمانی ذکرشده است. در بخش الحاقی پنجم فاصله مناطق مختلف از کردستان به کرمانشاه و تبریز و مراغه به فرسخ یادداشت شده است. برخی فواصل نیز در بخش الحاقی آخر به ساعت همراه با برخی توضیحات آمده است. ۳ - وضعیت کتابفهرست مطالب کتاب در انتهای اثر آمده است. کتاب؛ مشتمل بر برخی تصاویری از پوشش و آداب و رسوم مردم کرد است. مترجم کتاب برخی الفاظ و عبارات را در پاورقی توضیح داده و برخی را نیز تصحیح کرده است. ۴ - پانویس
۵ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |